Darende Tarihi
Darende
30 Yapraklı Gül Şehri
Darende Tarihi
Tarihi ipek yolunun üzerinde bir ilim ve kültür şehri olan Darende, Doğu Anadolu Bölgesinin cazibe merkezi, Malatya’nın giriş kapısı konumundaki bir ilçedir. Köklü tarihi, eşsiz doğal güzellikleri ve zengin kültür yapısıyla önemli bu yerleşim yerinde güzellikler iç içe bulunmaktadır.
Darende; Malatya’nın ve Doğu Anadolu Bölgesinin batısında, yukarı Fırat havzasındaki kervanların geçtiği ticaret yolu güzergahı üzerinde bulunan Tohma Vadisi içinde yer alıyor. Yalçın kayalıkların haşmetli görünüşü, vadilerin ince kıvrımlarıyla buluştukça bir tabiat harikası görünümü arz etmektedir.
Malatya-Ankara-İstanbul karayolu üzerinde kurulu ilçenin doğusunda Hekimhan, güneyinde Akçadağ, Elbistan, kuzeybatısında Gürün, kuzeyinde Kuluncak ve Kangal ilçeleri yer alıyor. Yüzölçümü 1.363 kilometrekare olan Darende’nin denizden yüksekliği ise 1006 metredir.
Darende, geçmişte Timelkia, Tiranda, Tiryandafil ve Derindere isimleriyle anılmıştır. Darende 7000 yıllık tarihi bir geçmişe sahiptir. Hititlerin yerleştiği bölgeye sonraları Asurlular hâkim olmuş ve Mezopotamya ile Anadolu arasındaki ticaret merkezlerini ellerinde tutabilmek için Tohma Suyu boyunda koloniler kurmuştur. Sonraki yıllarda Persler tarafından işgal edilmiş, bölgedeki Zengibar Kalesi’ni askeri üs haline getirmişlerdir. Darende’nin ilk yerleşim yeri bu kalenin içerisinde olmuştur. Sırasıyla Makedonlar, Romalılar ve Bizanslar yöreye egemen olmuştur. 8. yüzyıldan sonra Araplar tarafından ele geçirilen bölgedeki Zengibar Kalesi’ndeki yerleşim, kültür ve ticaret merkezi haline getirmişlerdir.
1071’deki Malazgirt Savaşı’ndan sonra bölgeye Selçuklular egemen olmuş ve yerleşim Zengibar Kalesi’nin dışarısına yayılmıştır. I. Bayezid 1399’da Malatya ve yöresini ele geçirmişse de 1402’deki Ankara Savaşı’ndan sonra Timur bu topraklara hâkim olmuştur. Sonraki yıllarda yöre, Osmanlılar ile Memlükler arasında çekişmeye neden olmuş, Yavuz Sultan Selim 1515’te Malatya ve yöresini kesin olarak Osmanlı topraklarına katmıştır.
17. yüzyılda Darende’ye gelen Evliya Çelebi, Seyahatname‘sinde, o günün Darende’si hakkında “Kalesi harap olduğundan dizdarı ve neferleri yoktur. Şehir nehir kenarında kerpiç ve tasla yapılmış 1000 kadar haneli, bağlı ve bahçeli, 7 mihrap camili, hanı, hamamı, çarsısı, pazarı olan şirin bir kasabadır.” diye söz etmektedir.
18. yüzyılda Sivas’a bağlı bir ilçe yapılmıştır. Kaynaklarda “Sivas Vilayeti Merkez Sancağı’nda, Tohma Çayı kıyısında kaza merkezi bir kasaba” olarak tanımlanmıştır. Cumhuriyetin ilanından sonra 1934’te Malatya’ya bağlı İlçe konumuna getirilmiştir.
Osmanlı Coğrafyası’nın manevi güneşi Şeyh Hamid-i Veli Somuncu Baba’nın kabrinin burada bulunması ve Somuncu Baba Külliyesi’nin önemli bir maneviyat merkezi haline gelmesi, Tohma Kanyonu, Kudret Havuzu ve Günpınar Şelalesi gibi doğa güzellikleri ile Darende’yi adeta bir turizm ilçesi haline getirmiştir.
