Osmanlı Coğrafyası’nın manevi mimarlarından Şeyh Hamid-i Veli Somuncu Baba ‘nın kabrinin bulunduğu bu nâdide mekan 14.yüzyıl Yıldırım Beyazıt Han dönemi tarihi eserlerindendir. Yıllar içerisinde Şeyh Hamid-i Veli’nin soyundan gelen ahfâdı tarafından çeşitli dönemlerde restore edilmiştir.
Uzun yıllar burada imam-hatiplik görevinde bulunan ve Camiinin hizmetlerini yerine getiren Osman Hulusi Efendi’nin vefâtından sonra 90’lı yıllarda başlatılan restorasyon çalışmalarıyla Türbe ve çevresi genişletilmiş bir Külliye hüviyeti kazandırılmıştır.
Türbe Bölümü, Hazire Bölümü, Ek Cami ve Yeni Cami Bölümleri, Müze, Kütüphane, Balıklı Havuz ve Avludan oluşan Külliye, her yıl binlerce misafir tarafından ziyaret edilmektedir.
Somuncu Baba Külliyesini ziyarete gelen misafirlerin ihtiyaçlarını karşılayacakları ve hoşça vakit geçirebilecekleri sosyal alanlar da Vakfımız tarafından inşa edilmiştir. Külliye’nin her türlü ihtiyacı, bakım-onarım ve çevre düzenlemeleri Hulusi Efendi Vakfı tarafından karşılanmaktadır.
Somuncu Baba Külliyesi bölümleri hakkında bilgiler
Somuncu Baba Türbesi
Somuncu Baba Külliyesi Türbe Bölümü, Yıldırım Beyazıt Han dönemi tarihi eserlerindendir. Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri ile oğlu Halil Taybî Hazretlerinin kabirleri bu bölümde yer almaktadır. Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri döneminde halvethâne olarak kullanılan bu mekan dönemlerde restore edilmiş, 1990-2000 yılları arasında yapılan restorasyon çalışmaları ile bugünkü halini almıştır.
Türbe bölümünün kubbe üzeri yedigen piramit çatı ile örtülüdür. Birer tane doğu ile batıya, iki de kıbleye açılan tavan pencerelerine ek olarak kubbe kasnağından yedi yüzeyde, şevli pencereler bulunmaktadır. Trompların teşkil ettiği yedigen bir kasnak kubbeyi taşımaktadır.
7 rakamının sırrı; Fatiha Suresinin 7 ayetten oluşması, Somuncu Baba Hazretlerinin Bursa Ulu Camii de okuduğu hutbede Fatiha Suresini işari / manevî olarak yedi ayrı yorumla açıklamasıdır.
Müteakip asırlarda doğu ve kıble tarafa ilave edilen kemerli sahnlar, ahşap düz örtü ile, son cemaat mahalli ise kıbleye meyyal çatı ile kapatılmıştır.
Somuncu Baba Türbesi arkasında çıkan membâ kaya suyunun, cami içerisinde bulunan kayadan oyma kanalla kapı girişinin sağında 7 adet doğal şadırvan lüleleri ile aktarıldığı mekân, estetik açıdan dikkat çekicidir.
Minberdeki Lihye-i Saâdet, Mehmet İzzet Paşa tarafından İstanbul’dan Darende‘ye hediye edilen iki Sakal-ı Şerif’ten birisidir. Somuncu Baba Camii‘nde tarih boyunca özenle saklanan ve nesilden nesile aktarılan bu kutsal emanet¸ dinî bayramlar ve mübarek gecelerde ziyarete açılmakta ve bu manevî atmosferden tüm ziyaretçiler istifade etmektedirler.
İç mekanda bulunan Cehar-i Yâri Güziyn levhaları, Osmanlı Padişahları tarafından gönderilen fermanlar, Hattat Hasan Çelebi’nin yazdığı yekpâre mihrabiye ayeti, ceviz ağacından oyma usulle yapılmış minber, Osmanlı tarzındaki kandil ve avizeler ortamın güzelliğini derinleştiren estetik unsurlardır.
Hulûsi Efendi Hazîresi
Somuncu Baba Türbesinin kıble yönünde yer alan hazire bölümünde Şeyh Hamid-i Veli Somuncu Baba’nın neslinden gelen sadât-ı kirâmın kabirleri bulunmaktadır. Bu alana en son 1990 yılında Es-Seyyid Osman Hulusi Efendi ’nin kabri konulmuştur. Türbe bölümünün Cami olarak kullanıldığı dönemde son cemaat mahâlî olarak da kullanılan bu mekan, su şırıltıları eşliğinde misafirlere ayrı bir dinginlik vermektedir.
Ek Camii Bölümü
Somuncu Baba Külliyesi, Ek Camii Bölümü 2002 yılında ana mekânın sağ tarafına, 13×13 kare planlı olarak inşa edilmiştir. Tarihî ve manevî dokuya uygun olarak inşa edilen caminin çatı işçiliğine ayrı bir önem verilmiş, Güney Afrika’dan getirilen sapella ağacından, ahşap el işlemeli olarak ters tavan/çatı yapılmıştır. Tefrişat da tarihî dokuya uygun olarak düzenlenmiştir, duvarlara Osmanlı Padişah fermanları asılmıştır.
Külliye’ye ziyaret yoğunluğunun daha az olduğu kış dönemlerinde namazlar bu bölümde edâ edilmektedir.
Yeni Camii Bölümü
Yapımına 2009 yılında başlanan ve 2013 yılında açılışı yapılan Yeni Cami Bölümü 25×25 kare planlıdır. Selçuklu-Osmanlı mimarî özelliklerini gösteren Yeni Camii’de Mardin Midyat Taşı kullanılmıştır.
Selçuklu-Osmanlı mimarî tarzı olarak inşâ edilen 40 küçük pencerenin küçük olması, içeriye loş bir ışık huzmesinin girmesini sağlamış, böylece yapılan ibadet için ayrı bir feyz ve huzur ortamı oluşturulmuştur. Selçuklu ve Beylikler Dönemi figür/üslup özelliği taşıyan mihrab, minber ve kürsünün çok güzel el işleme figürleri ve ahşap sanat anlayışı ile tek yapıda çözülmesi Yeni Camii’ye ayrı bir güzellik katmıştır.
Aydınlatma ve ses sistemleri ise günümüz modern anlayışıyla yapılarak Selçuklu-Osmanlı tarzı ile güzel bir ahenk/üslup oluşmuştur.
Yeni Camii’nin tavanı muhteşem bir tarzda ahşap işçiliği ile yapılmıştır. Tarihten günümüze bir örneği daha yoktur. Güney Afrika’dan getirilen Sapella ağacının kullanıldığı tavan bölümü, Selçuklu-Osmanlı kültür sanatının temel figürlerinden biri olan her köşesinde İslâmî açıdan bir mana barındıran¸ üst üste gelecek şekilde ve tavan merkezinden dışa doğru büyüyen 5 adet 8 köşeli yıldızlar şeklinde tasarlanmıştır. Toplam 40 yıldız köşesi bulunmaktadır.
40 rakamı maneviyatta çok önemli bir anlam taşır. Kırkları ve büyükleri ifade eder. Hz. Muhammed (s.a.v.)’in 40 yaşında peygamber olduğu¸ malın 40’ta birinin zekât olduğu¸ Hz. Yunus’un balığın karnında 40 gün kaldığı bilinmektedir. Aynı zamanda 8 rakamı cennetin sekiz kapısını¸ 5 rakamı İslâm’ın 5 şartı gibi manevî değerleri ifade etmektedir.
Taç Kapı ve Avlu
Somuncu Baba Külliyesi’nin ana girişinde yer alan Taç Kapının mimarisinde Mardin Midyat Taşı kullanılmıştır. Osmanlı-Selçuklu mimari özelliklerini taşıyan Taç Kapının üst kısmında Osmanlıca olarak “Es-Seyyid Es-Şeyh Hamid-i Veli Somuncu Baba Hazretleri Külliyesi” yazmaktadır.
Külliye avlusu taban mermer kaplamasında Bursa Kemalpaşa Beyaz Mermeri kullanılmıştır ki bu da Kâbe-i Şerif‘in açık alanını hatırlatmaktadır. Üst avlu ve alt avlu bölümlerinde yer alan iki adet mihrap ile külliyenin yoğun zamanlarında avluda namaz kılma olanağı tanınmıştır. Toplam 6.000 metrekarelik alanı kapsayan Külliyenin kapalı alanı 3.000, açık alanı 3.000 metrekaredir. Kapalı alanda 5.000, açık alanda 5.000 olmak üzere toplamda 10.000 kişi namaz kılabilecek kapasitededir.
Ramazan ayında Külliye avlusunda Hulusi Efendi Vakfı tarafından iftar sofrası kurulmakta ve gelen misafirlere iftar yemeği ikram edilmektedir. Ecdâdın bizlere bıraktığı eserlerde sıklıkla karşılaştığımız Sadaka Taşı kültürü de yine burada devam ettirilmektedir. Taç Kapı’ya bitişik olarak yerleştirilmiş olan Sadaka Taşı’na ziyaretçiler tarafından bırakılan yardımlar hayrî hizmetlerde değerlendirilmektedir.
Balıklı Havuz
Somuncu Baba Külliyesinin Türbe bölümünün ön kısmında yer alan Balıklı Havuz Külliyenin manevi atmosferine ayrı bir görsellik katmaktadır. Türbe kısmının yaslandığı kayadan çıkan ılık suyla hayat bulan balıklar, Tohma Kanyonu içerisinde balıklı kuyular diye tabir edilen kısım ile havuz arasında gidip gelmektedir.
1960’lı yıllarda Osman Hulûsi Efendi‘nin girişimleri ile inşa edilen Havuz, Şeyh Hamid-i Veli Somuncu Baba Hazretlerinden yâdigâr kalan balıkları ziyaretçilerle buluşturmaktadır. Vakfımızın çevre düzenlemesi ile son şeklini alan havuz, gelen ziyaretçilerimizin içini ferahlatan bir görsellik sunmaktadır.
Somuncu Baba ve Hulusi Efendi Müzesi
Darende kültürünü, gelenek ve göreneklerini ve Vakfımızın hizmetlerini görsel olarak aktarmak amacıyla 25 Haziran 2005 Cumartesi günü Tarım ve Köy işleri Bakanı M. Mehdi EKER’in katılımı ile ziyarete açılmıştır.
Kültür Bakanlığı kayıtlarına göre Türkiye genelinde en fazla ziyaret edilen 4.Müze olan “Somuncu Baba ve Hulusi Efendi Müzesi”, Somuncu Baba Külliyesi içerisinde yer almaktadır.
Şeyh Hamid-i Veli Kütüphanesi
Manevî ve tabiî güzellikler içerisinde akademisyen, yüksek öğrenim, orta ve ilköğretim seviyesindeki okuyuculara hizmet etmeyi amaçlayarak 2000 yılında faaliyete başlayan Şeyh Hamid-i Veli Kütüphanesi Es-Seyyid Osman Hulûsi Efendi Hazretleri’nin ilme olan merakının bir yansıması olarak hizmet vermektedir. Kütüphanede, çoğunluğu tarihi önemi olan el yazması eserlerden oluşan pek çok kitap mevcuttur.
Hamidiye Çarşısı
Somuncu Baba Külliyesi’ne gelen yüz binlerce misafirin ihtiyaçlarına karşılık verebilmek maksadıyla Vakfımız tarafından inşâ edilen Hamidiye Çarşısı 2013 yılında hizmete açılmıştır.
Osmanlı-Selçuklu mimari özelliklerini taşıyan Hamidiye Çarşısı özellikle insana verilen değerin bir nişânesi olarak, mimari görünümü ve temizliği ile ziyaretçileri kendisine hayran bırakmaktadır. Bay-bayan abdest alma mekanları ve şadırvanı ile ziyaretçilerine ücretsiz olarak hizmet vermektedir.
Ayrıca hem gelen misafirlerin ihtiyaçlarını karşılamak hem de Külliye giderlerine katkıda bulunmak gayesiyle; Nasihat Yayınları neşriyat mağazası, hediyelik eşya ürünleri mağazası, gümüş ürünler mağazası, yöresel ürünler mağazası ve market ziyaretçilerin hizmetindedir.
